Kan je een kind onterven in België na jaren geen contact te hebben gehad? Heeft niet elk kind recht op zijn zogenaamde “wettelijke reserve”?

Na de publicatie van een artikel in Het Laatste Nieuws waarin een notaris melding maakt van een weinig bekende mogelijkheid om kinderen te onterven, worden de familierechtspecialisten bij Bannister Advocaten overspoeld met vragen. Nuancering van het artikel is noodzakelijk. De titel is misleidend en het advies is bedenkelijk.

Het klopt dat de Erfwet 2017 het erfrecht grondig heeft opgefrist en de regels inzake de wettelijke reserve grondig heeft hervormd.

Het klopt ook dat de aanwezigheid van kinderen de erflater niet dwingt om zich bij het opstellen van zijn testament zich te beperken tot beschikkingen die verenigbaar zijn met de wettelijke reserve. De miskenning van de wettelijke reserve leidt niet tot de nietigheid van het testament, maar opent de mogelijkheid voor reservataire erfgenamen (waaronder kinderen) om de inkorting te vragen.

Het klopt echter niet dat de onterfde kinderen niet op de hoogte moeten worden gebracht van het openvallen van de nalatenschap. Het is de taak van de notaris om alle erfgenamen in te lichten en de draagwijdte van het testament toe te lichten. De notaris dient rechtszekerheid te brengen.

Toch lijkt het artikel het miskennen van deze verplichting aan te wenden als een mogelijkheid om tot een de factoonterving van kinderen over te gaan. Als advocaat dienen wij u te wijzen op de risico’s van zulke praktijken en onderstrepen het belang van een grondige doorlichting van voorgestelde testamentaire beschikkingen in het kader van erfenisplanning.

De wettelijke reserve van de afstammelingen is vandaag gelijk aan de helft van het vermogen van de erflater, ongeacht het aantal kinderen dat hij of zij had op het ogenblik van zijn of haar overlijden (art. 4.145 BW).

Een testament met als doel een kind te onterven omdat er jaren geen contact meer was, tast per definitie de wettelijke reserve van het onterfde kind aan. De wet beschermt kinderen van de erflater en reikt hen daartoe een zgn. vordering tot inkorting aan (art. 4.151 BW). Deze vordering zal het onterfde kind in staat stellen zijn wettelijk beschermd erfdeel op te eisen.

Zoals de notaris in het artikel correct aangeeft, gebeurt de inkorting – lees het opeisen van de wettelijke reserve – niet meer in natura, maar wel in waarde (art. 4.150 BW). Het klopt aldus enigszins dat een ‘onterfd kind’ geen mede-eigenaar wordt van de onroerende goederen, maar slechts aanspraak kan maken op de waarde die zijn of haar aandeel vertegenwoordigt.

De notaris in het artikel adviseert om de waarde van het aandeel van het onterfde kind opzij te zetten, om het nadien desgevallend te kunnen overmaken wanneer de reserve wordt opgeëist. Dit is een bijzonder gevaarlijke redenering en kan u later financieel treffen. In de praktijk rijzen de meeste discussies over de omvang – lees: de waarde – van het reservataire deel. De omvang is afhankelijk van de waardering van o.m. schenkingen tijdens het leven van de erflater, de waardering van onroerende goederen, etc. Daarbij zou eventueel de vraag kunnen rijzen in hoeverre een indexatie van de waarde zich al dan niet opdringt. Dit is slechts een greep uit mogelijke betwistingen die kunnen opspelen.

Wanneer het onterfde kind de omvang succesvol betwist of de waarde desgevallend moet worden geïndexeerd en u te weinig gelden opzij heeft gezet, zal u het overige alsnog moeten ophoesten.

Het bewust verzuimen de reservataire erfgenamen in te lichten over het openvallen van de nalatenschap is aldus bijzonder risicovol. Het klopt dat er bepaalde rechten zullen toekomen aan de betrokken erfgenamen, maar deze rechten zijn precair, voorlopig en onzeker. Het risico op inkorting blijft als het zwaar van Damocles boven het hoofd van de betrokken erfgenamen hangen voor een periode van 30 jaar.

Het foutief inschatten van de omvang van de inkortingsvordering kan de erfgenamen financieel zwaar treffen. Een gevolg dat de erflater niet voor ogen had.

Kan je een kind onterven met wie je al jaren geen contact meer hebt? Het is niet verwonderlijk dat maar “weinig mensen deze mogelijkheid kennen” omdat het bijzonder risicovol is en de notaris in principe alle reservataire erfgenamen moet betrekken in de afhandeling van de nalatenschap.

Het artikel verdient een grondige nuance en uw erfenisplanning verdient grondige voorbereiding. De familierechtspecialisten bij Bannister Advocaten waarschuwen u voor zulke praktijken omdat – in tegenstelling tot wat wordt beweerd – de voorgestelde techniek enkel voor meer discussie zal zorgen en voor minder gemoedsrust.

Indien u nog verdere vragen heeft in verband met uw nalatenschap, aarzel dan niet om contact op te nemen of een bericht achter te laten op onze website. Onze advocaten zullen u met hun deskundigheid genuanceerd en duidelijk adviseren.