Kan u zich als schenker bedenken?

Wat als u als schenker spijt krijgt van een door u gedane schenking omdat u niet langer een affectieve band heeft met de begiftigde? Kan u deze schenking dan herroepen? In het Belgisch recht geldt het adagium: “gegeven is gegeven”. De geschonken goederen zullen dan ook in principe definitief en onherroepelijk uw vermogen verlaten waardoor u zich als schenker niet kan bedenken.

Hierop bestaat echter een belangrijke uitzondering, zijnde schenkingen tussen echtgenoten. Voornoemde schenkingen zijn principieel herroepelijk op basis van art. 4.240 BW (tenzij ze werden gedaan in een huwelijkscontract). Dit wil zeggen dat de schenker-echtgenoot op elk ogenblik kan terugkomen op de schenking zonder dit te motiveren of erfbelasting te betalen.

Echtgenoten kunnen evenwel enkel eigen goederen wegschenken en geen goederen die deel uitmaken van het gemeenschappelijk vermogen. Bovendien geldt bovenstaande niet voor feitelijk en/of wettelijk samenwonenden tussen wie schenkingen steeds onherroepelijk zijn.

Waarom zouden echtgenoten schenkingen doen aan elkaar?

In het kader van estate planning kan dit interessant zijn. De echtgenoot-schenker heeft namelijk de mogelijkheid om de schenking te herroepen wanneer de echtgenoot-begiftigde eerst overlijdt. Dit op voorwaarde dat de geschonken gelden niet reeds vermengd zijn en op een aparte bankrekening werden gestort.

Als gevolg hiervan zal deze schenking buiten de nalatenschap vallen en zal men op de waarde ervan geen erfbelasting dienen te voldoen. Het is bovendien een manier om in een extra bescherming te voorzien voor uw partner wanneer er een groot onevenwicht zou bestaan tussen de vermogens of wanneer een schenking aan de kinderen nog niet aan de orde is.

Gelet op het fiscale gevolg van het herroepingsrecht heeft VLABEL dit reeds meermaals trachten te kwalificeren als fiscaal misbruik. Eén en ander kan echter niet worden aanvaard aangezien de rechtspraak aanvaardt dat de burgerrechtelijke gevolgen van het herroepingsrecht eveneens doorwerken op fiscaal vlak.

Kunnen echtgenoten het herroepelijk karakter uitsluiten?

Het herroepingsrecht werd steeds geacht van openbare orde te zijn waardoor echtgenoten hier in principe niet in onderling akkoord van mochten afwijken. Deze napoleontische benadering vertrekt vanuit de ratio legis dat de wet mensen diende de beschermen tegen het wilsgebrek van de liefde en tegen onbezonnenheid (‘victime de ses passions’).

Het Hof van Cassatie lijkt nu echter in een arrest van 1 december 2023 te aanvaarden dat echtgenoten die scheiden onder onderlinge toestemming in hun contract een afstandsverklaring kunnen afleggen, waarbij ze hun recht op herroeping voor de toekomst definitief uitsluiten. Dit aangezien het openbare orde karakter zou wegvallen op het moment van beëindiging van het huwelijk.

Waarom zouden echtgenoten het herroepelijk karakter van hun schenkingen uitsluiten? Omdat het in bepaalde situaties niet wenselijk is dat schenkingen eenzijdig herroepen kunnen worden. Om meer zekerheid in te bouwen wensen echtgenoten deze dreiging uit te sluiten. Dit zou voortaan mogelijk zijn buiten een huwelijkscontract om. Het valt echter af te wachten of één en ander zijn doorgang zal vinden in de praktijk.

Kortom, de schenking tussen echtgenoten is een handige en flexibele fiscale techniek om een maximale bescherming te voorzien voor uw partner. Omwille van de diverse aandachtspunten is het echter van belang het advies in te winnen van een specialist ter zake.

Indien u nog verdere vragen heeft in verband met de planning van uw vermogen, kan u steeds een bericht achterlaten op onze website. Onze advocaten zullen u met de nodige deskundigheid begeleiden.