Het waren hallucinante beelden: een gedetineerde ontsnapt via het raam van de politieauto uit de gevangenis van Lantin. Nog frappanter zijn de beelden die de gedetineerde daarna zelf postte terwijl hij het nieuws van zijn ontsnapping zelf volgde op tv, terwijl hij de handboeien van weleer laconiek in de handen houdt. Intussen berichtte het parket van Luik dat de man opnieuw gevat is. Rest de vraag: wat zijn de gevolgen van de ontsnapping voor de man? En vooral: welke gevolgen volgen er niet? Wij lijsten het even op.

De ontvluchte persoon is niet strafbaar…

De Belgische wetgever stelt de ontsnapping van een gedetineerde niet strafbaar. Anders: men kan de gevangenis ontsnappen, zonder dat men hiervoor gestraft kan worden. Immers kan men het de mensen niet verwijten vrijheid te willen en hiernaar te handelen. België is hiermee een bijzonderheid in de Europese Unie. Het gevolg hiervan is ook dat België geen personen zal uit- of overleveren omwille van het ontsnappen uit de gevangenis, ook al is dat in het land van ontvluchting wél strafbaar.

… maar de helper is dat wél

Het feit dat de gedetineerde zelf niet veroordeeld kan worden voor ontvluchting uit de gevangenis, betekent niet dat de wetgever dit gedrag aanmoedigt, integendeel. De bewakers en cipiers die de ontvluchting mogelijk maakten, zelfs door nalatigheid, kunnen wél strafrechtelijk beteugeld worden. Zijn eveneens strafbaar: zij die de ontsnapping met bedreiging of geweld bevorderen, ook al lukt de beoogde ontsnapping niet.

Wordt eveneens gestraft: degene die de ontvluchte persoon verbergt of helpt onttrekken aan het gerecht, wanneer de ontvluchte gedetineerde veroordeeld werd wegens een misdaad. Het verbergen van de persoon is dus énkel strafbaar als deze door het Hof van Assisen werd veroordeeld. Daarnaast wordt ook een uitzondering voor naaste familieleden: zij kunnen niet bestraft worden wanneer ze hun naaste hebben willen helpen.

Geen gevolgen voor de ontvluchte?

Het feit dat de ontvluchting zelf niet strafbaar is, wil niet zeggen dat de gevluchte gedetineerde geen gevolgen zal dragen van zijn acties. Een ontvluchting gaat immers vaak samen met het plegen van andere misdrijven. Typisch hierbij is de bedreiging, slagen en verwondingen, het beschadigen van roerende goederen, of de diefstal van overheidsmateriaal. Hoewel de ontvluchting zelf niet bestraft wordt, zal dezelfde feitenconstellatie dus wél aanleiding kunnen geven tot bestraffing van de gevluchte persoon. De gedetineerde die de gevangenis in Lantin ontvluchtte zal dus wél bijkomend vervolgd kunnen worden, zij het niet omwille van de ontsnapping op zich.

Daarnaast stelt het Strafwetboek zeer duidelijk dat de verjaring van de straf opnieuw begint te lopen op de dag van ontvluchting. De gedetineerde zal dus niet langer van meet af aan kunnen genieten van het verstrijken van de tijd.

Tot slot zal het gegeven dat men de gevangenis heeft ontvlucht een impact hebben op de beoordeling van de toekenning van eventuele strafuitvoeringsmodaliteiten door de strafuitvoeringsrecht(er)/(bank).

Rest de vraag of de wetgever plant de ontvluchting strafbaar te stellen. In het verleden zijn al verschillende voorstellen gedaan in die zin. Toch hebben deze voorstellen nooit het levenslicht gezien. Ook met het voorstel van het nieuwe Strafwetboek kiest de wetgever er expliciet voor de geweldloze ontsnapping niet te bestraffen.