De vraag of je als burger politieagenten mag filmen tijdens een interventie (en deze beelden mag verspreiden via sociale media) komt de laatste tijd meer en meer aan bod in het maatschappelijk debat. Zo hebben burgers dankzij het filmen van politie-interventies verschillende cases van buitensporig politiegeweld aan het licht gebracht. Men kan stellen dat dergelijke filmopnames een maatschappelijk belang dienen en bijdragen aan een breder perspectief. Men mag daarbij weliswaar niet uit het oog verliezen dat ook politieagenten het recht op privacy genieten. Het zal uiteindelijk aan de rechter ten gronde zijn om een afweging te maken tussen het recht op maatschappelijke controle van de burger en het recht op privacy van de politieagent.

Monopolie op geweld

Vooraleer ingegaan wordt op wanneer men de politie al dan niet mag filmen, is eerst een woordje uitleg vereist omtrent het monopolie op geweld.

Politieagenten hebben het monopolie om geweld te gebruiken. Dit wil zeggen dat alleen de politie geweld mag gebruiken om haar taken uit te oefenen. Maar dat betekent niet dat het gebruik van geweld altijd wettelijk of legaal is. Integendeel, het geweldsmonopolie is onderhevig aan regels.

Internationale, Europese en nationale regels bepalen de rechten en plichten van politieagenten. Daarin staan de voorwaarden vermeld waaraan voldaan moet zijn opdat een politieagent geweld mag gebruiken. In België werden die voorwaarden opgenomen in de Wet op het Politieambt (1992). Zo mag een politieagent geweld gebruiken zolang dat legitiem, proportioneel en noodzakelijk is.

Nochtans kan opgemerkt worden dat niet alle politieagenten deze regels steeds ten harte nemen.  De afgelopen jaren leidden interventies van de Belgische politiediensten immers meerdere keren tot dodelijke slachtoffers. België werd hierdoor al meermaals veroordeeld door het EHRM, voor buitensporig politiegeweld.

Hierdoor is het niet onlogisch dat burgers sneller hun telefoon bovenhalen om een interventie te filmen als bewijsmateriaal voor mogelijks buitensporig politiegeweld.

Geen wettelijk verbod, wel voorwaarden

Er is thans geen wettelijk verbod om de politie te filmen tijdens een interventie, maar men moet als burger wel voldoen aan enkele voorwaarden zodoende het filmen legitiem is.

Je moet als burger een rechtsgrond hebben voor het maken van dergelijke filmopnames. Zo is het filmen van een interventie met buitensporig politiegeweld, of waarbij sprake is van racisme of discriminatie, toegestaan aangezien het de maatschappij hiervan informeert en een maatschappelijk debat dient.

Daarnaast mag je tijdens het filmen de politie niet hinderen in haar werk. Het recht om de politie te filmen kan beperkt worden wanneer het noodzakelijk is voor de handhaving van de openbare orde of de veiligheid van personen.

Je moet de politieagenten meedelen dat je aan het filmen bent en je mag de beelden slechts delen (op het internet) indien de politieagenten onherkenbaar zijn gemaakt (blurren) of indien zij daar toestemming voor hebben gegeven.

Ook journalisten hebben het recht om de politie te filmen, en dit mag in tegenstelling tot ‘gewone’ burger altijd en zonder enige voorwaarde, aangezien journalisten een uitzondering vormen.

Het filmen van een banale controle waarbij de agenten duidelijk in beeld komen, en er geen sprake is van een rechtsgrond, kan mogelijks door een rechter ten gronde niet aanvaard worden. Hierbij zou een rechter in zijn beoordeling het recht op privacy van de agenten zwaarder kunnen laten doorwegen dan het recht op vrije meningsuiting van de burger.

Een andersluidende beslissing van de rechter zou kunnen genomen worden ingeval van buitensporig geweld of racistische uitspraken, zoals hierboven al uiteengezet.

Nood aan wetgevend kader?

Recentelijk bracht het ‘Controleorgaan op de politionele informatie’ advies uit betreffende het filmen door burgers van politie-interventies. In dit advies wordt er gepleit voor een wettelijk kader dat het recht op filmen van politieagenten tijdens een interventie regelt.

Of zo’n kader ooit in lijn zou zijn met de vrijheid van meningsuiting is echter nog maar de vraag. Het EHRM stelt immers voorop dat er een evenwicht moet gezocht worden tussen het recht van de politieambtenaar op eerbiediging van zijn persoonsgegevens en de vrijheid van meningsuiting van de burger én, zoals de rechtsleer stelt, moet dit evenwicht beoordeeld worden van geval tot geval en niet met een wettelijke bepaling die het recht om te filmen op algemene manier zou inperken.

Bronnen:

1. SCHUERMANS, “Filmen van politie-interventies gebeurt niet altijd straffeloos”, Juristenkrant 2023, afl. 470, 3-4.
2. VOORHOOF, “Geen verbod op filmen van politieagenten”, Juristenkrant 2018, afl. 380, 1 en 2.
3. ERDOGAN, “Het recht om de politie te filmen”, https://tijd.mensenrechten.be/2023/02/09/het-recht-om-politie-te-filmen/

https://www.controleorgaan.be/files/DD200025_Advies_Ambtshalve_N_GET_00045724.pdf

https://policewatch.be/

https://policewatch.be/files/brochure_de_politie_filmen.pdf

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2017/11/17/mag-je-de-politie-filmen-/