De telefoontap is een bekend begrip in het Belgische strafonderzoek en wordt vaak gebruikt bij de opsporing van misdrijven. Het is natuurlijk belangrijk om te weten wanneer zo’n telefoontap mag plaatsvinden. Onze experten in het strafrecht overlopen hieronder de verschillende aspecten van de telefoontap.

Wat

Privégesprekken afluisteren is een strafbaar feit, tenzij de wet in uitzonderingen voorziet. Wat de onderzoeksmaatregel inhoudt, wordt beschreven in art. 90ter, §1 Sv en luidt: “De onderzoeksrechter kan, onverminderd de toepassing van artikelen 39bis, 87, 88, 89bis en 90, met een heimelijk oogmerk, niet voor het publiek toegankelijke communicatie of gegevens van een informaticasysteem of een deel ervan met technische hulpmiddelen onderscheppen, er kennis van nemen, doorzoeken en opnemen of de zoeking in een informaticasysteem of een deel ervan uitbreiden.”

Wie

Het is enkel mogelijk om de telefoontap te bevelen ten aanzien van individuen die op basis van concrete aanwijzingen verdacht worden strafbare feiten te hebben gepleegd. Indien er op basis van concrete feiten een vermoeden bestaat dat een persoon in regelmatig contact staat met een verdacht persoon, kan deze onderzoekshandeling ook ten aanzien van die persoon worden opgestart.

Welke communicatie

Sinds de wet van 25 december 2016 is het toepassingsgebied van artikel 90ter Sv. grondig uitgebreid. Niet enkel privécommunicaties via telefoon zijn beschermd, maar ook de communicatie die wordt gevoerd via andere informatiedragers. Elektronische communicatie via e-mail, voicemail of sociale media zijn voorbeelden van communicatie die vallen onder het toepassingsgebied van artikel 90ter Sv. In de memorie van toelichting verwijst men naar sociale mediakanalen Snapchat, Whatsapp en Facebook.

Hoe

Het is mogelijk om de communicaties direct af te luisteren aan de hand van richtmicrofoons of andere apparatuur. De onderzoeksrechter kan een bevel geven om binnen te dringen in een woning of een informaticasysteem, zonder medeweten van de betrokken persoon. Het doel hiervan is om de afluisterapparatuur te kunnen plaatsen.

Voorwaarden

Afluisteren van privé-communicatie staat op gespannen voet met het recht op privacy. Om hieraan tegemoet te komen heeft de Belgische wetgever enkele wettelijke voorwaarden ingevoerd, namelijk die van subsidiariteit, proportionaliteit, de aanwezigheid van ernstige aanwijzingen en reactiviteit.

Het feit moet al gepleegd zijn. Het is niet de bedoeling om de afluistermaatregel te gebruiken om feiten vast te stellen, waarvan vermoed wordt dat het eventueel kunnen worden gepleegd. Een afluistering met als doel iemand te betrappen is dus wettelijk niet toegelaten. Wel dient opgemerkt te worden dat het misdrijf niet voltooid moet zijn. De pogingen van de strafbare feiten die zijn opgesomd in artikel 90ter, §2 Sv., vallen ook onder het toepassingsgebied van de onderzoeksmaatregel.

Afluisteren van privé(tele)communicatie is enkel gewettigd ten aanzien van ernstige feiten. De Belgische wetgever heeft niet gekozen voor een zwaarwichtigheidsdrempel, maar voor een limitatieve lijst. Deze ‘telefoontaplijst’ is opgesomd in artikel 90ter, §2 Sv.

De telefoontap kan pas worden aangewend indien andere middelen niet volstaan voor de waarheidsvinding.

De laatste voorwaarde bepaalt dat er ernstige aanwijzingen aanwezig dienen te zijn dat het strafbaar feit, zoals omschreven in artikel 90ter, §2 gepleegd is. Anonieme inlichtingen betreffende het te onderzoeken misdrijf zijn een voorbeeld van aanwijzingen die een telefoontap kunnen wettigen.

Hoe lang

Ten slotte dient er een voorafgaande machtiging gegeven te worden door de onderzoeksrechter. De duur van de maatregel is beperkt tot maximaal één maand. De termijn begint te lopen vanaf het bevel van de onderzoeksrechter. De onderzoeksrechter is gemachtigd om de maatregel één of meerdere keren te verlengen. De verlengingstermijn mag niet langer zijn dan één maand en het maximum van de gehele termijn bedraagt zes maanden