De redelijke termijn in strafzaken
In de media verschijnt de laatste tijd veel berichtgeving over het Openbaar Ministerie dat tijdens openbare terechtzittingen om uitstel vraagt. Vorige week vroeg het Openbaar Ministerie in Kortrijk een hele week uitstel bij zowel de jeugdrechtbank, politierechtbank als correctionele rechtbank. De magistraten voeren hiermee actie tegen de pensioenplannen van de regering en de slechte werkomstandigheden. Dergelijke acties kunnen mogelijk leiden tot een overschrijding van de redelijke termijn, wat in het voordeel van de beklaagde kan spelen.
Redelijke termijn? Wat?
Artikel 6.1 EVRM (recht op een eerlijk proces) stelt dat iedereen recht heeft op behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn. Het doel is te voorkomen dat een vervolgde persoon te lang in onzekerheid blijft over de uitspraak en zijn lot. Een langdurige vervolging tast de menselijke waardigheid aan. Daarnaast beïnvloedt het respecteren van de redelijke termijn ook het recht van verdediging, aangezien een vlotte behandeling kan voorkomen dat bewijzen verdwijnen of vervagen.
Startpunt en eindpunt van de redelijke termijn?
Volgens artikel 6.1 EVRM start de redelijke termijn vanaf het moment waarop iemand het voorwerp uitmaakt van een vervolging. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft geoordeeld dat dit het geval is zodra de betrokkene beschuldigd is en hiervan op de hoogte is gebracht. Ook andere maatregelen dan een kennisgeving kunnen het startpunt van de redelijke termijn markeren. Als de maatregelen een verdenking impliceren en een belangrijke impact hebben op de situatie van de verdachte, kan dit worden gelijkgesteld aan een inbeschuldigingstelling en begint de redelijke termijn te lopen. Een typisch voorbeeld hiervan is de huiszoeking.
Het eindpunt van de redelijke termijn is het moment waarop de onzekerheid van de beklaagde over de uitspraak, en dus zijn lot, eindigt. Dit is het moment van de definitieve beslissing over de gegrondheid van de strafvervolging, eventueel na hoger beroep of cassatie. Het eindpunt kan ook worden bereikt wanneer de strafvordering op een andere manier wordt beëindigd, bijvoorbeeld door een beslissing tot buitenvervolgingstelling of wanneer het Openbaar Ministerie besluit de vervolging stop te zetten.
Criteria om redelijke termijn te bepalen
Of er sprake is van een overschrijding van de redelijke termijn wordt steeds beoordeeld in het licht van de concrete omstandigheden van de zaak.
De rechter beoordeelt een mogelijke overschrijding van de redelijke termijn. In de rechtspraak worden hierbij de volgende criteria gehanteerd:
- Complexiteit van de zaak;
- Houding van de beklaagde;
- Wijze waarop de zaak door de gerechtelijke autoriteit werd behandeld
Gevolgen wanneer redelijke termijn is overschreden
Wanneer de rechter oordeelt dat de redelijke termijn is overschreden, kan hij een eenvoudige schuldigverklaring uitspreken of een lagere straf opleggen dan de wettelijk bepaalde minimumstraf. Bij een zeer ernstige overschrijding van de redelijke termijn kan hij het verval van de strafvordering uitspreken. Belangrijk is dat dit een mogelijkheid is, geen verplichting.
Het is dus aan de rechter om eerst te beoordelen – op basis van de genoemde criteria – of er sprake is van een overschrijding van de redelijke termijn en vervolgens, bij een vastgestelde overschrijding, een passend gevolg hieraan te verbinden.
