Kan een woonzorgcentrum worden opgenomen in een testament?

Stel: uw moeder woont al enkele jaren in een woonzorgcentrum vanwege haar verslechterende gezondheid. De personeelsleden behandelden haar goed en hielpen haar dagelijks met verzorging en medicatie.

Na het overlijden van uw moeder wordt u samen met uw broers en zussen uitgenodigd bij de notaris om het testament te bespreken. Tot uw verbazing merkt u op dat uw moeder een deel van de erfenis heeft nagelaten aan het woonzorgcentrum. Dit deel lijkt buitenproportioneel groot en u vraagt zich af of dit werkelijk de laatste wil van uw moeder was.

Is het eigenlijk wel toegestaan dat uw moeder het woonzorgcentrum in haar testament heeft opgenomen? Het Grondwettelijk Hof heeft hierover duidelijkheid geschapen in een arrest van 3 oktober 2024.

Wat heeft het Grondwettelijk Hof concreet beslist?

De zaak betrof een bewoonster van een woonzorgcentrum die bij testament een algemeen legaat verleende aan het woonzorgcentrum waar zij verbleef. Een algemeen legaat betekent dat een erflater de volledige nalatenschap aan één begunstigde nalaat, of een deel ervan aan meerdere begunstigden. Vóór het opstellen van dit testament waren er drie schenkingen gedaan aan de nicht van de bewoonster.

In het geschil tussen het woonzorgcentrum en de volmachthouder van de bewoonster (die verantwoordelijk was voor de schenkingen aan de nicht) stelden de nicht en volmachthouder dat het legaat aan het woonzorgcentrum ongeldig was op grond van art. 4.142 BW (het hernieuwde art. 909 oud BW).

Art. 4.142 BW (art. 909 oud BW) bevat namelijk een verbod om te erven voor beheerders en personeelsleden van een woonzorgcentrum. De nicht en volmachthouder meenden dat dit verbod ook van toepassing is op het woonzorgcentrum zelf. Het woonzorgcentrum was het hier uiteraard niet mee eens en stelde dat deze bepaling niet zo geïnterpreteerd moest worden.

Daarom werd aan het Grondwettelijk Hof de vraag voorgelegd of deze bepaling de interpretatie moest volgen van de volmachthouder en nicht, of die van het woonzorgcentrum. Anders gezegd: geldt het verbod om te erven zoals bepaald in art. 4.142 BW (art. 909 oud BW) alleen voor de beheerders en personeelsleden van het woonzorgcentrum of ook voor het woonzorgcentrum zelf?

Het Grondwettelijk Hof heeft zich over deze vraag gebogen in een arrest van 3 oktober 2024.

Wie mag er niet erven van een bewoner in een woonzorgcentrum?

In het Burgerlijk Wetboek zijn bepaalde personen specifiek onbekwaam verklaard om te erven. Het is hun verboden om een gift of legaat te ontvangen. Denk bijvoorbeeld aan een voogd die niet kan erven van de minderjarige die hij beschermt, of aan een bewindvoerder die geen voordeel mag halen uit het vermogen van de persoon voor wie hij optreedt. Deze onbekwaamheid geldt ook voor voordelen verkregen via een tussenpersoon.

Deze bepalingen zijn ingevoerd door de wetgever om misbruik te voorkomen. Deze personen zouden misbruik kunnen maken van hun bijzondere positie, iets wat de wetgever wilde verhinderen.

Zorgverleners vallen ook onder deze regel. Art. 4.142 BW bepaalt dat een zorgverlener geen gift of legaat mag ontvangen van personen aan wie ze zorg hebben verleend. Dit verbod betreft onder meer artsen, verpleegkundigen en ander zorgpersoneel, maar omvat ook de personeelsleden van een woonzorgcentrum.

Deze personeelsleden mogen geen enkel voordeel genieten van giften gedaan door een persoon die in de instelling heeft verbleven waar zij werken. Dit betreft uiteraard alleen de giften geschonken door de bewoner tijdens diens verblijf.

Gelden er uitzonderingen op dit verbod?

Dit kan natuurlijk tot een lastige situatie leiden wanneer een ouder verblijft in het woonzorgcentrum waar het kind werkt. Het verbod zou dan ook op hen van toepassing zijn, waardoor het kind niet van zijn/haar ouder zou kunnen erven. Dit is uiteraard niet wenselijk. Gelukkig heeft de wetgever deze situatie voorzien en zijn er enkele uitzonderingen bepaald.

De volgende giften zijn bijgevolg toegestaan, ook al val je in principe onder het erfrechtelijk verbod:

De giften ten voordele van verwanten tot en met de vierde graad (met andere woorden: giften tot en met volle neven en nichten), voor zover de overledene geen erfgenamen in de rechte lijn achterlaat en
De giften ten voordele van de echtgenoot, wettelijk samenwonende of de persoon met wie de beschikker een feitelijk gezin vormt.

Hierdoor is het in de bovengenoemde situatie wel mogelijk dat het kind kan erven van zijn/haar ouder.

Uitbreiding van het verbod naar woonzorgcentra

Het probleem met deze bepaling is dat het woonzorgcentrum zelf niet expliciet eronder valt. Het Burgerlijk Wetboek spreekt immers alleen over de personeelsleden van het woonzorgcentrum.

Zoals al vermeld, is het doel van deze bepaling het voorkomen van misbruik. Zorgverleners zouden misbruik kunnen maken van de zorgrelatie tussen hen en een bewoner van een woonzorgcentrum. Dit wilde de wetgever verhinderen.

De wetgever had een onderscheid gemaakt in het verbod om te erven tussen:

enerzijds de beheerders en personeelsleden van het woonzorgcentrum en de bewoners van dat woonzorgcentrum en
anderzijds het woonzorgcentrum zelf en de bewoner van dat woonzorgcentrum.

Het Grondwettelijk Hof heeft geoordeeld dat dit onderscheid niet grondwettig is.

Ook rechtspersonen (zoals woonzorgcentra) kunnen immers, via hun wettelijke vertegenwoordigers, zichzelf voordeel verschaffen door misbruik te maken van zorgrelaties. Daarom is het eveneens noodzakelijk om bewoners van woonzorgcentra hiertegen te beschermen.

Wat betekent dit arrest concreet voor u?

Het wettelijk verbod om te erven uit art. 4.142 BW wordt hiermee uitgebreid. Als uw ouder een woonzorgcentrum in zijn of haar testament heeft opgenomen, is dit legaat in principe vernietigbaar en dus mogelijk ongeldig. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat u als erfgenaam zelf het initiatief moet nemen om het legaat te laten vernietigen; dit gebeurt niet automatisch. De wet beschermt bewoners van woonzorgcentra tegen dergelijke beïnvloeding en wil voorkomen dat instellingen, zoals woonzorgcentra, hun bewoners aanzetten tot het opmaken van testamenten ten gunste van de instelling om extra inkomsten te verwerven.

Heeft u nog vragen over testamenten? Aarzel dan niet om contact op te nemen of een bericht achter te laten op onze website. Onze advocaten zullen u met hun deskundigheid genuanceerd en duidelijk adviseren.