Pijn en plezier: de juridische spelregels van BDSM
In het verleden werd BDSM al enkele keren onder de aandacht van het brede publiek gebracht, zoals door de films Fifty Shades of Grey, en recenter Babygirl.
Hoewel het in essentie gaat om het nastreven van seksueel genot, is er ook een keerzijde verbonden aan BDSM. Wanneer gespeeld wordt met macht, onderwerping, pijn en controle, kan de grens naar seksueel grensoverschrijdend gedrag al snel vervagen. De strafwet spreekt zich niet expliciet uit over de toelaatbaarheid van BDSM, waardoor deze handelingen onder het algemeen (seksueel) strafrecht vallen.
Wat houdt BDSM precies in?
Hoewel de focus doorgaans hoofdzakelijk op de laatste twee letters wordt gericht, omvat BDSM veel meer dan enkel sadomasochisme (i.e. seksueel genot uit het toebrengen of incasseren van pijn). Het gaat namelijk ook om “Bondage and Discipline” en “Dominance and Submission”. Niet alleen pijn staat aldus centraal, maar ook het gebruik van halsbanden, bondage, rollenspellen, plasseks, etc. vallen onder het koepelbegrip BDSM. Het gaat dus om een zeer breed spectrum aan seksuele gedragingen.
BDSM in het seksueel strafrecht
Wanneer er geen vrije, ongedwongen en geïnformeerde toestemming van alle partijen voorhanden is op het moment van de seksuele handelingen, begeven de partijen zich op het domein van het seksueel strafrecht. Ook de BDSM-gemeenschap erkent het belang van dergelijke toestemming, en faciliteert ze in het bijzonder door bijvoorbeeld het opstellen van contracten en het gebruik van zgn. safe words. Voor alcohol en drugs geldt er principieel ook een nultolerantie, om te vrijwaren dat partijen steeds volledig vrij en bewust kunnen beschikken over hun seksuele autonomie.
Contracten
In dergelijke contracten spreken de partijen op voorhand af hoe ver ze willen gaan, en waar hun grenzen precies liggen. Hoewel dit soort communicatie zeker aanbeveling verdient, sluiten deze contracten niet uit dat dat er alsnog strafbare gedragingen worden gesteld. Partijen kunnen hun toestemming immers te allen tijde intrekken, in welk geval de seksuele handelingen onmiddellijk moeten worden beëindigd. Of de partijen dan op voorhand een – al dan niet schriftelijk – contract hadden opgesteld, is daarbij niet relevant. Wel kan het contract voor de rechtbank worden opgeworpen als bewijs dat er toestemming was voorafgaand aan de handelingen, zonder dat dit de partijen evenwel kan vrijwaren tegen een kwalificatie als seksueel geweld indien de grenzen gedurende het gehele verloop van de feiten niet worden gerespecteerd.
Safe words
Het maken van afspraken rond safe words is een gebruikelijke praktijk binnen de BDSM-gemeenschap, net omdat het geregeld gaat om rollenspelen en pijn veelal centraal staat. Wanneer partijen dan “stop” zeggen, weerspiegelt dit niet hun werkelijke wil om hun toestemming in te trekken. Daarom maakt men geregeld gebruik van safe words, zodat partijen duidelijk kunnen maken wanneer ze daadwerkelijk willen dat de seksuele handelingen worden stopgezet.
Wanneer het safe word wordt ingeroepen en de tegenpartij hier niet het afgesproken gevolg aan geeft, maakt deze zich duidelijk schuldig aan seksueel geweld. Wanneer een van de partijen het bewustzijn verliest – bijvoorbeeld in het kader van wurgseks – of verlamt door angst, is er evenmin sprake meer van geldige toestemming zodat de handelingen die vervolgens worden gesteld ook strafbaar zijn. Het is evenwel minder eenvoudig te bewijzen dat het slachtoffer diens toestemming wenste in te trekken wanneer deze naliet het afgesproken safe word te gebruiken. De tegenpartij moet redelijkerwijze kunnen weten dat het slachtoffer geen geldige toestemming meer gaf voor deze handelingen. Elke vorm van communicatie is in dat opzicht van cruciaal belang, zowel verbaal als non-verbaal.
BDSM en slagen en verwondingen
Bij het misdrijf slagen en verwondingen erkent de wetgever de toestemming met de handelingen van BDSM niet als rechtvaardigingsgrond, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld chirurgische ingrepen, piercings en tatoeages waarbij de aantasting van de fysieke integriteit wél gelegitimeerd wordt via bijzondere wetgeving.
De rechtspraak biedt iets meer duidelijkheid. Zolang de handelingen met wederzijdse toestemming werden gesteld, vallen ze onder het recht op de eerbiediging van het privé- en seksleven en mag het strafrecht daar in principe niet in tussenkomen. Er zijn natuurlijk wel grenzen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vereist daarom dat er voldoende waarborgen worden ingebouwd om de wil van de onderdanige ten volle te respecteren.
Conclusie
Hoewel BDSM in essentie draait om wederzijds genot en het exploreren van macht en pijn, stelt het strafrecht hier ook grenzen aan. Een noodzakelijke voorwaarde is en blijft vrije en geïnformeerde toestemming van alle partijen. Ondanks het gebruik van contracten en safe words, kunnen deze vooraf gemaakte afspraken nooit absolute bescherming bieden tegen een strafrechtelijke kwalificatie. Het is dus cruciaal dat de grenzen van elke partij te allen tijde gerespecteerd worden.
Wil je meer weten over juridische spelregels van BDSM? Luister dan zeker naar onze podcast Studio Z.
