Twijfel om een nalatenschap te aanvaarden: wat zijn de valkuilen?

Omdat ik niet weet hoeveel schulden mijn overleden vader had toen hij stierf, twijfel ik om de nalatenschap te aanvaarden. Bij het opruimen van het huis wens ik een aantal beeldjes en kadertjes mee te nemen waaraan ik ben gehecht. Ook wens ik de begrafeniskosten te betalen. Aanvaard ik hierdoor de nalatenschap of kan ik nadien de nalatenschap nog verwerpen? Dit is een terechte vraag. Voorzichtigheid is geboden. Oordeelt de rechter dat je door de toe-eigening van nalatenschapsgoederen, zelfs met geringe waarde, en door de begrafeniskosten te betalen de nalatenschap (stilzwijgend) aanvaardt, dan sta je ook in voor de schulden ervan. Wij staan bij Bannister Advocaten klaar om je hieromtrent te adviseren. We zetten alvast voor jou de belangrijkste zaken op een rijtje.

Het optierecht

Niemand is verplicht om de nalatenschap die aan hem of haar toekomt te aanvaarden (artikel 775 BW). Je beschikt over drie opties. Je kan de nalatenschap zuiver aanvaarden, aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving of verwerpen. Een erfgerechtigde (persoon die wettelijk in aanmerking komt als erfgenaam) wordt pas erfgenaam wanneer hij de nalatenschap aanvaardt, zuiver of onder voorrecht van boedelbeschrijving. De aanvaarding van de nalatenschap is dit onherroepelijk. Verwerping is hierna onmogelijk.

Aanvaard je de nalatenschap zuiver, dan word je eigenaar van het vermogen én van alle schulden. Overtreffen de schulden het vermogen, dan sta je met je persoonlijk vermogen in voor de schulden die je erft.

Aanvaard je de nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving, dan sta je in voor de schulden van de nalatenschap, maar is je gehoudenheid beperkt tot het vermogen dat aan jou toekomt. Worst case heb je een nul-operatie.

Stilzwijgende aanvaarding

Twijfel je over de aanvaarding van de nalatenschap, wees dan op je hoede voor de stilzwijgende aanvaarding. Immers kan je door bepaalde handelingen te stellen de nalatenschap aanvaarden zonder dat je je ervan bewust bent. De gevolgen kunnen desastreus zijn aangezien je de nalatenschap niet meer kan verwerpen en gehouden bent tot alle schulden van de overledene.

Volgens artikel 778 BW spreekt men van stilzwijgende aanvaarding wanneer de erfgenaam:

  • Een daad verricht die noodzakelijk zijn bedoeling om de nalatenschap te aanvaarden insluit en;
  • die hij slechts in zijn hoedanigheid van erfgenaam bevoegd zou zijn te verrichten.

De wilsuiting om de nalatenschap te aanvaarden, wordt dus afgeleid uit de omstandigheden. Meng je je als erfgerechtigde in de nalatenschap, dan aanvaard je stilzwijgend de nalatenschap

De rechtspraak is niet eensgezind over hoe het begrip “daad” moet worden ingevuld. De beoordeling van het begrip “daad” kan gebeuren aan de hand van een objectief of een subjectief criterium.

Het objectief criterium beoordeelt de daad van inmenging an sich, zonder dat men in de beoordeling rekening houdt met je bedoeling als erfgerechtigde. Eigen je nalatenschapsgoederen toe dan is het mogelijk dat je als aanvaardend erfgenaam wordt beschouwd. Omzichtigheid is dus geboden, aanvaarding is immers onherroepelijk.

Het subjectief criterium stelt de werkelijke wil van de erfgerechtigde centraal. De erfgerechtigde verkrijgt pas de hoedanigheid als zuiver aanvaardende erfgenaam wanneer hij op het ogenblik van de daad de bedoeling had de nalatenschap te aanvaarden.

  1. Toe-eigening van nalatenschapsgoederen met geringe waarde

De rechtspraak hanteert meer en meer het subjectief criterium. De rechters beoordelen dus met welke bedoeling je bepaalde nalatenschapsgoederen toe-eigende. Is de toe-eigening in je eigen voordeel om ze te gebruiken of om erover te beschikken, dan is er sprake van inmenging en dus ook van stilzwijgende aanvaarding. Eigen je je bepaalde goederen toe om ze louter te bewaren, dan oordeelt de rechtbank vaak dat je de nalatenschap niet stilzwijgend aanvaardde.

Bijvoorbeeld: neem je gebruiksgoederen mee uit de woning van je overleden vader zoals een radio, kleding, kookgerei, enzovoort loop je het risico op stilzwijgende aanvaarding omdat je deze goederen voor jezelf kan gebruiken. Neem je fotokadertjes mee, dan loop je minder risico.

    1. Betaling begrafeniskosten

De rechtspraak is het niet over eens of de betaling van de kosten van de uitvaart de stilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap met zich meebrengt. Enerzijds oordelen bepaalde rechtbanken dat dit een schuld is van de nalatenschap, waardoor de betaling ervan een inmenging in de nalatenschap uitmaakt. Deze inmenging brengt vervolgens de stilzwijgende aanvaarding met zich mee. Anderzijds oordelen andere rechtbanken dat je ook vanuit een andere hoedanigheid van erfgenaam de begrafeniskosten kan betalen waardoor er geen inmenging en dus ook geen stilzwijgende aanvaarding is.

Besluit

De rechter spreekt het laatste woord. Het resultaat is onvoorspelbaar. Meer en meer hecht de rechter belang aan de bedoeling van de erfgerechtigde, maar het antwoord op de vraag of er sprake is van stilzwijgende aanvaarding is niet boven alle twijfel verheven.

Heb je twijfels om de nalatenschap te aanvaarden, dan is het aangeraden om met uiterste voorzichtigheid om te springen met nalatenschapsgoederen en de financiering van de uitvaart. Voor je het weet heb je stilzwijgend, onherroepelijk, de nalatenschap aanvaard waardoor je instaat (ook met je eigen vermogen) voor de schulden die je erft.

Wij staan bij Bannister Advocaten met een gespecialiseerd team klaar om je te adviseren bij de do’s and don’ts wanneer je twijfels hebt over een nalatenschap die aan je toekomt. #notyoureaveragelawfirm.
Contacteer ons via deze link, via info@bannister.be of 03/369 28 00

Steven Van Geert
Tuur Minne