Een aantal weken geleden haalde een Nederlandse delegatie een Nederlandse vrouw en drie kinderen op uit een Koerdisch gevangenenkamp in Noordoost-Syrië. De vrouw zal bij aankomst in Nederland worden aangehouden en vervolgd.

België haalde ondertussen ook vrouwen en kinderen op uit het conflictgebied. Eigenlijke (mannelijke) Syriëstrijders daarentegen niet, ook niet met het doel hen te berechten. Wel besloot België om een heel aantal van hen te vervolgen tijdens hun afwezigheid of, juridisch verwoord, bij verstek.

In het kader van een heel aantal van die procedures bij verstek werd initieel niet gevraagd dat de Syriëstrijders van hun Belgische nationaliteit zouden worden ontnomen.

Enige tijd later – op het moment dat enkele Syriëstrijders te horen kregen dat ze veroordeeld werden bij verstek – tekenden ze verzet aan omdat ze nooit de initiële dagvaarding mochten ontvangen, zodat de procedure opnieuw diende gevoerd te worden en het is tijdens die verzetsprocedures dat er opeens wel om de vervallenverklaring van de Belgische nationaliteit verzocht werd door het Openbaar Ministerie.

Maar, mag dat zomaar? En zo ja, welke voorwaarden moeten gerespecteerd worden? Dit zijn de vragen die in deze bijdrage beantwoord zullen worden.

Vervallenverklaring van de Belgische nationaliteit

De vervallenverklaring is een straf die inderdaad opgelegd kan worden door de Belgische strafrechter. Echter, vooraleer een Belgische Syriëstrijder door de strafrechter vervallen verklaard kan worden van zijn Belgische nationaliteit, dienen verschillende voorwaarden vervuld te zijn.

Zo dient diezelfde Belg nog over een andere nationaliteit te beschikken, zodat hij niet staatloos wordt ingeval hij vervallen verklaard wordt van zijn Belgische nationaliteit.

Daarnaast mag de Belg zijn nationaliteit niet verkregen hebben via een ouder die Belg was op de dag van zijn geboorte.

Ten slotte moet voormelde Belg veroordeeld worden tot een gevangenisstraf van ten minste vijf jaar, zonder een uitstel, voor een terroristisch misdrijf.

In de realiteit zullen vooral Belgische Marokkanen die naar Syrië trokken en daarna veroordeeld werden wegens een terroristisch misdrijf, niet langer kunnen genieten van de Belgische nationaliteit.

De Marokkaanse nationaliteitswetgeving is namelijk bijzonder ruim waardoor personen van Marokkaanse origine, in de ogen van de Marokkaanse overheid, bijna altijd Marokkaan zullen zijn en blijven.

Diezelfde Belgische Marokkanen zullen dus ook nooit staatloos worden als hun andere, Belgische nationaliteit afgenomen wordt. 

Geen strafverzwaring na verzet

Wat desalniettemin kan verhinderen dat de nationaliteit van een Belgische Syriëstrijder wordt ontnomen, volgt uit het specifieke concept van het verzet.

De rechtstoestand van de verzetdoende partij mag immers niet worden verzwaard ten aanzien van hetgeen werd beslist in het verstekvonnis.

Met andere woorden, nadat iemand in zijn afwezigheid werd berecht en werd veroordeeld en nadat diezelfde persoon verzet aantekende, mag de rechter geen zwaardere straf opleggen dan die straf die tijdens de afwezigheid van de beklaagde opgelegd werd. 

Of nog anders, de strafrechter mag ten aanzien van de beklaagde op verzet geen strafverzwaring uitspreken.

Aldus, als de vervallenverklaring initieel niet opgelegd werd tijdens de verstekprocedure, kan dat ook niet gebeuren na verzet.

Om opnieuw terug te koppelen naar de realiteit, dient wel te worden opgemerkt dat het Openbaar Ministerie vaak zal trachten te argumenteren dat het ontnemen van de Belgische nationaliteit geen straf is en dat het opleggen van die “maatregel” na verzet dus geen strafverzwaring uitmaakt en dus nog steeds mogelijk zou moeten zijn.

Minstens zal het parket de rechter vragen de initieel opgelegde gevangenisstraf te verlagen zodat – zelfs al zou de vervallenverklaring een straf zijn – er nog steeds geen sprake is van een strafverzwaring in het algemeen. Maar hier moet dan wel opgelet worden dat de straf nog steeds boven de vijf jaar ligt. Zo niet, is de vervallenverklaring namelijk geheel niet mogelijk aangezien één van de voorwaarden dan niet vervuld zou zijn.

In conclusie, de Belgische nationaliteit kan inderdaad afgenomen worden van veroordeelde Syriëstrijders met een tweede nationaliteit maar in het kader van een verzetsprocedure zullen toch enkele bijkomende hordes genomen moeten worden.  

Wenst u hierover meer informatie of wil u worden bijgestaan door een gespecialiseerde advocaat? Neem dan gerust contact met ons op via info@bannister.be of via 03.369.28.00