Eind januari 2025 kondigde België een nieuwe regering aan, samen met de publicatie van het federaal regeerakkoord. Dit akkoord markeert een belangrijke stap naar een rechtvaardiger rechtssysteem waarin slachtoffers en hun nabestaanden centraal staan. De overheid erkent dat het vertrouwen in Justitie moet worden hersteld door slachtoffers beter te beschermen, sneller te informeren en efficiënter te ondersteunen. Onze zedenadvocaten analyseerden het regeerakkoord en lichten de belangrijkste wijzigingen toe.

Slachtoffers in het middelpunt: naar een rechtvaardiger en menselijker justitiebeleid

De hervormingen tonen een nieuwe aanpak van Justitie tegenover slachtoffers. Ze erkennen dat misdrijven niet alleen juridische, maar ook psychologische en financiële gevolgen hebben. Door slachtoffers centraal te stellen, wil Justitie bestaande obstakels wegnemen en hun stem in het juridische proces versterken.

Het regeerakkoord weerspiegelt de ambitie om slachtoffers niet langer als bijzaak te behandelen, maar proactief te ondersteunen. Dit is een cruciale stap naar een humaner en rechtvaardiger beleid. De effectiviteit hangt wel af van de politieke keuzes en praktische uitvoering tijdens de komende regeerperiode.

Verhoogde toegankelijkheid en juridische bijstand

Een belangrijke verbetering is de uitbreiding van juridische bijstand. Slachtoffers van ernstige gewelds- en zedendelicten krijgen voortaan gratis juridische ondersteuning, zowel voor als tijdens hun verhoor. Dit is essentieel, aangezien veel slachtoffers onvoldoende bekend zijn met hun rechten en de juridische procedures. Een nieuw systeem van permanente bijstand zorgt voor 24/7 beschikbaarheid van gespecialiseerde hulp.

Alle gerechtsgebouwen krijgen speciale slachtofferruimtes – een noodzakelijke en langverwachte maatregel. Rechtszaken duren vaak vele uren en zijn emotioneel belastend. Nu moeten slachtoffers en daders nog dezelfde ruimtes delen, wat tot ongewenste en mogelijk traumatische confrontaties leidt. Ze passeren elkaar in gangen, delen sanitaire voorzieningen en zitten in de rechtbank dicht bij elkaar.

Deze slachtofferruimtes bieden een veilige haven, maar verdere verbeteringen zijn wenselijk. Een videoverbinding zou slachtoffers kunnen toelaten het proces via livestream te volgen zonder fysieke aanwezigheid. Dit zou hen niet alleen psychologisch ontlasten, maar ook hertraumatiserende confrontaties met de dader voorkomen.

Versterkte privacy en veiligheid voor slachtoffers

De privacy van slachtoffers krijgt betere bescherming. Contactgegevens worden voortaan in een aparte, beveiligde map bewaard, alleen toegankelijk voor bevoegde instanties zoals politie en parket. Misbruikbeelden worden niet langer automatisch aan dossiers toegevoegd om herhaalde confrontatie te voorkomen.

Deze verbeteringen brengen praktische uitdagingen met zich mee. Bij een straatverbod moet een dader bijvoorbeeld weten welke locaties te vermijden, waardoor bepaalde adresgegevens van het slachtoffer toch gedeeld moeten worden. Er zijn doordachte oplossingen nodig waarbij de bescherming van slachtoffers voorop blijft staan.

Intensieve strijd tegen seksueel misbruik: meer middelen en internationale samenwerking

De regering zet sterk in op de bestrijding van seksueel misbruik, zowel online als offline. Er komen extra middelen voor gespecialiseerde onderzoekers en geavanceerde technologieën om misbruikbeelden op te sporen en te verwijderen. De samenwerking met Europese instanties wordt versterkt om kindermisbruikbeelden effectiever aan te pakken. Deze internationale aanpak verbetert de opsporing en vervolging van daders.

Verhoogde schadevergoedingen en betere psychologische hulp

De hervormingen verhogen de schadevergoedingen voor morele schade. De overheid onderzoekt mogelijkheden om vergoedingen sneller uit te keren, zonder afhankelijkheid van de dader. Er zijn plannen om vergoedingen voor te schieten en later te verhalen op de dader of diens verzekeraar, wat financiële drempels voor slachtoffers wegneemt.

Psychologische ondersteuning wordt een afdwingbaar recht. De overheid kan therapiekosten, net als materiële schade, verhalen op de dader. Hoewel dit essentieel is, blijft de uitvoering onzeker. De vraag naar psychologische hulp is sinds corona sterk gestegen, met lange wachtlijsten als gevolg. Vooral bij geconventioneerde psychologen is de vraag overweldigend, wat de toegankelijkheid beperkt. De concrete aanpak hiervan door de regering moet nog blijken.

De cruciale rol van Zorgcentra na Seksueel Geweld

Een veelbelovende maatregel is de uitbreiding en structurele financiering van de Zorgcentra na Seksueel Geweld, een van de meest effectieve initiatieven tegen seksueel geweld en misbruik.

Deze centra zijn essentieel voor zowel slachtofferopvang als bewijsverzameling. Voor veel slachtoffers zijn ze de eerste en enige plek waar ze zich durven melden. De centra bieden directe medische en psychologische hulp, terwijl ze forensisch onderzoek uitvoeren. Dit verhoogt de kans op gerechtigheid en voorkomt dat zaken stranden door gebrek aan bewijs.

De centra vervullen ook een belangrijke doorverwijsfunctie naar gespecialiseerde hulp. Hun multidisciplinaire aanpak vermindert de emotionele belasting en zorgt voor tijdige, passende zorg. Structurele financiering en uitbreiding zijn daarom cruciaal.

Conclusie

Het federaal regeerakkoord bevat veelbelovende hervormingen die de positie van slachtoffers aanzienlijk kunnen verbeteren. De plannen tonen een duidelijke intentie voor betere bescherming en ondersteuning, zowel juridisch als psychologisch. De uitvoering kent nog uitdagingen. Succes hangt af van voldoende middelen, politieke wil en praktische implementatie. Alleen met volgehouden inzet kan Justitie het vertrouwen van slachtoffers herwinnen en een rechtvaardiger systeem creëren waarin zij werkelijk centraal staan.