Het aantal grensoverschrijdende huwelijken zit vandaag enorm in de lift. Als familierechtspecialist worden we bij Bannister Advocaten dan ook veelvuldig geconfronteerd met echtscheidingsprocedures waarbij de echtgenoten een verschillende nationaliteit hebben en/of in verschillende landen wonen, bijvoorbeeld omdat één van de echtgenoten in het buitenland werkt of na de relatiebreuk verhuisde. Er rijzen concreet twee vragen:
1.  welke rechtbank is bevoegd om mijn echtscheiding uit te spreken?
En 2. Welk recht is van toepassing op mijn echtscheiding?

Onze familierecht-advocaten delen graag hun inzichten en geven alvast een eerste antwoord op veelgestelde vragen.

Welke rechtbank is bevoegd om mijn echtscheiding uit te spreken: internationale bevoegdheid

Bij grensoverschrijdende echtscheidingsprocedures rijst vaak de bezorgdheid over de vraag ‘waar’ de echtscheidingsprocedure zal plaatsvinden. Natuurlijk is het de wens van elke partij om bij de dichtstbijzijnde rechtbank de echtscheidingsprocedure in te leiden.

De regels van internationale bevoegdheid bepalen het land waarvan de gerechten de echtscheiding mogen uitspreken. Deze worden vastgelegd in een Europese Verordening, de Brussel II bis Verordening, en heeft voorrang op het Belgische recht. Concreet is de Belgische rechter bevoegd om uw echtscheiding uit te spreken in de volgende gevallen (artikel 3 Brussel II bis Verordening):

• U dient een gezamenlijk verzoek in en één van de echtgenoten heeft zijn of haar gewone verblijfplaats in België;
• Als u beiden de gewone verblijfplaats in België heeft;
• Als de laatste gewone verblijfsplaats in België was en één van beiden nog in België verblijft;
• Als de verweerder zijn of haar gewone verblijfplaats in België heeft;
• Als de verzoeker zijn of haar gewone verblijfplaats sedert minimum 1 jaar in België heeft;
• Als de verzoeker zijn of haar gewone verblijfplaats sedert minimum 6 maanden in België heeft en bovendien Belg is, of;
• Als jullie beiden Belg zijn.

Wanneer de Belgische rechter op grond van deze aanknopingspunten uw echtscheiding niet kan uitspreken, dan onderzoekt hij of een andere rechter in de Europese Unie bevoegd is. Is er ook geen andere Europese rechter bevoegd, dan kan de Belgische rechter zich beroepen op het Belgische recht. Concreet kan hij zich bevoegd verklaren op basis van het zgn. ‘noodforum’ uit artikel 11 WIPR. U moet hiervoor aantonen dat u nauwe banden heeft met België en dat een echtscheidingsprocedure in het buitenland onmogelijk of onredelijk is.

Een voorbeeld:

Een Belgische vrouw huwt in 2010 in België met een Amerikaanse vrouw. Hun laatste gezamenlijke verblijfplaats bevindt zich in België. Na de relatiebreuk verhuist de Belgische vrouw naar Frankrijk en de Amerikaanse vrouw naar Amerika. Op basis van de hierboven vermelde aanknopingspunten uit de Europese Verordening is de Belgische rechter niet bevoegd om de echtscheiding uit te spreken. Op basis van het Belgische recht kan de rechter zich op het noodforum beroepen omdat de echtscheiding in Frankrijk of Amerika niet mogelijk was. Deze landen erkenden het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht niet.

Welk recht is van toepassing op mijn echtscheiding?

Het toepasselijk recht op uw echtscheidingsprocedure bepaalt de gronden en de voorwaarden voor de echtscheiding. Het toepasselijk recht op de gevolgen van uw echtscheiding verschilt naargelang het geviseerde gevolg. Zo gelden er bijvoorbeeld aparte regels voor het toepasselijk recht voor de vermogensrechtelijke gevolgen (huwelijksvermogens-Verordening) en eventuele onderhoudsuitkeringen (onderhoud-Verordening).

Ook het toepasselijk recht op uw echtscheiding wordt vastgelegd in een Europese Verordening, de Rome III-Verordening.

In principe kan u samen met uw echtgeno(o)t(e) kiezen welk recht van toepassing is op uw echtscheiding. U kan deze keuze maken tot op het ogenblik uw echtscheidingsvordering wordt ingesteld. U heeft de keuze tussen (artikel 5 Rome III-Verordening):

• Het recht van jullie gewone verblijfsplaats op het moment van de keuze;
• Het recht van jullie laatste gewone verblijfsplaats als één van jullie er nog verblijft op het ogenblik van de keuze;
• Het recht van de nationaliteit van één van jullie op het ogenblik van de keuze; of
• Het recht van het forum, dit is het recht van het land waar de bevoegde rechtbank zich bevindt.

Wanneer u het toepasselijk recht niet zelf koos, dan stelt de Europese Verordening het toepasselijk recht als volgt vast:

• Het recht van jullie gewone verblijfplaats;
• Als jullie jullie gewone verblijfplaats niet meer in hetzelfde land hebben, dan is het recht van jullie laatste gewone verblijfplaats van toepassing als jullie er minder dan een jaar geleden nog samen verbleven en als één van jullie er nog altijd verblijft;
• Als dit niet het geval is, is het recht van jullie gemeenschappelijke nationaliteit van toepassing;
• Als jullie ook geen gemeenschappelijke nationaliteit hebben, dan past de bevoegde rechter het recht van zijn eigen land toe.

Een voorbeeld

Een Belgische man en een Griekse vrouw dienen een echtscheidingsverzoek in voor de rechtbank in Antwerpen. Omdat ze samen in Antwerpen woonden, kan de echtscheiding in België worden uitgesproken. De man en de vrouw hebben zelf het toepasselijk recht op de echtscheiding niet gekozen. De voorwaarden en de gronden van de echtscheiding zullen in dit geval worden bepaald door het Belgische recht omdat de man en de vrouw hun gewone verblijfplaats in België hebben.

Heeft u vragen of wenst u verder advies? Wij staan klaar om op uw vragen te antwoorden en u verder te begeleiden. Contacteer ons hier.