Draagmoederschap in België: welke gevolgen zijn er voor de afstamming?

Ouderschap en de invulling ervan hebben in de voorbije decennia een enorme evolutie doorgemaakt. Ondermeer vruchtbaarheidsproblemen binnen een koppel kunnen ervoor zorgen dat zij niet de klassieke weg bewandelen om ouders te worden. De vooruitgang van technologie biedt al enige tijd de nodige oplossingen, zoals bijvoorbeeld in-vitrofertilisatie of kunstmatige inseminatie. Een andere piste die wensouders kunnen overwegen, is het draagmoederschap. De experten in het familierecht bij Bannister Advocaten lichten toe wat dit net inhoudt, hoe dit gereguleerd wordt in België en wat de juridische gevolgen zijn.

Wat is draagmoederschap?

Een draagmoeder is iemand die ervoor kiest om zwanger te worden op basis van afspraken met een wenspaar dat graag een kind wil en om bepaalde redenen niet zelf zwanger kan worden. De draagmoeder baart het kind, maar niet met de bedoeling dat zij het kind voor haarzelf houdt en ervoor zal zorgen. Na de geboorte zal de draagmoeder het kind afstaan aan de wensouders.

Wettelijk kader voor draagmoederschap in België?

Draagmoederschap is in België niet gereguleerd, maar het wordt wel gedoogd. Concreet betekent dit dat er in België hierop geen verbod staat, maar dat er langs de andere kant bijvoorbeeld ook geen bescherming bestaat voor de wensouders naar de draagmoeder toe.

Omwille van het feit dat draagmoederschap wordt gedoogd in België, zijn er enkele fertiliteitscentra in België die wensouders begeleiden in het proces. Wel belangrijk is dat een fertiliteitscentrum enkel niet-commercieel draagmoederschap mag begeleiden. Voorafgaand zal er een grondige screening plaatsvinden van alle betrokkenen om ervoor te zorgen dat er geen economische motieven spelen.

De gevolgen op vlak van afstamming.

Aangezien er geen wettelijk kader bestaat voor draagmoederschap brengt deze techniek ook heel wat rechtsonzekerheid met zich mee, te weten op vlak van afstamming. Een draagmoeder kan wettelijk gezien niet gedwongen worden om het kind af te geven en omgekeerd is er geen mechanisme voor de wensouders om het kind gedwongen te laten afnemen.

Dit betekent dat de gewone afstammingsregels van het Burgerlijk Wetboek van toepassing zijn, wat als gevolg heeft dat de draagmoeder automatisch de juridische moeder is en dit kan volgens de wet niet betwist worden. Indien de draagmoeder gehuwd is, betekent dit ook dat het vaderschap of meemoederschap automatisch vaststaat langs zijde van de partner van de draagmoeder. Indien de draagmoeder niet gehuwd is, kan één van de wensouders het kind erkennen, maar daarvoor is wel de toestemming van de draagmoeder nodig.

Het gebrek aan een juridisch kader zorgt er met andere woorden voor dat (één van) de wensouders niet de juridische ouders zijn op het moment van de geboorte.

Om tegemoet te komen aan deze situatie, wordt er in de praktijk vaak beroep gedaan op adoptie. Op die manier kunnen beide wensouders ook de juridische ouder worden. De procedure van adoptie neemt echter een lange tijd in beslag, waardoor er een lange weg moet afgelegd worden vooraleer de juridische ouderschapsband vaststaat.

De toekomst van draagmoederschap.

Het is duidelijk dat de techniek van draagmoederschap voor ingewikkelde situaties zorgt voor onder andere de wensouders. Een wettelijke regeling zou tegemoet kunnen komen aan de moeilijkheden die de betrokkenen op dat vlak ondervinden.

Het Belgische Grondwettelijk Hof heeft in ieder geval al een stap in de goede richting gezet in een arrest van 30 maart 2023. Het Hof besliste namelijk dat de wensouder (biologische vader) het vaderschap van de echtgenoot van de draagmoeder kan betwisten en tegelijk zijn vaderschap kan laten vaststellen. Vroeger was dit geen evidentie en nam men aan dat ook het vaderschap van de echtgenoot van de draagmoeder niet kon betwist worden. Dit geeft toch enigszins meer bescherming voor de wensouders.

De toekomst zal uitwijzen in welke mate een eventuele wettelijke regeling voor draagmoederschap mogelijk zou zijn.

Wenst u hierover meer informatie, neem dan gerust contact op met onze familierechtspecialisten via info@bannister.beof via 03/369.28.00. Ons team staat steeds klaar om u verder te helpen.